तब्बल 26 लाख महिलांना नाही मिळाला रक्षाबंधनाचा लाडकी बहीण हप्ता, अशी होणार तपासणी

महाराष्ट्रात सध्या मुख्यमंत्री माझी लाडकी बहीण योजना हा चर्चेचा विषय ठरला आहे. ही योजना महायुती सरकारची अत्यंत लोकप्रिय आणि महत्वाकांक्षी योजना मानली जाते. 21 ते 65 वयोगटातील पात्र महिलांना दरमहा 1500 रुपये थेट त्यांच्या बँक खात्यात जमा केले जातात. या योजनेचा फायदा घेण्यासाठी apply online सुविधा उपलब्ध आहे, ज्यामुळे महिलांना अर्ज करणं सोपं झालं आहे. पण आता या योजनेत मोठ्या प्रमाणात गैरप्रकार झाल्याचं समोर आलं आहे. तब्बल 26 लाख महिलांच्या लाभावर प्रश्नचिन्ह निर्माण झालं असून, त्यांची गृह चौकशी सुरू होणार आहे. यामुळे रक्षाबंधनाच्या हप्त्यावरही परिणाम झाला आहे. चला, या योजनेच्या ताज्या घडामोडी आणि चौकशीचं नेमकं कारण काय, हे जाणून घेऊया.

लाडकी बहीण योजनेची लोकप्रियता आणि गैरप्रकार

मुख्यमंत्री माझी लाडकी बहीण योजना ही 2024 मध्ये विधानसभा निवडणुकीपूर्वी सुरू झाली. या योजनेचा उद्देश महिलांना आर्थिक स्वातंत्र्य, आरोग्य आणि पोषण सुधारणा आणि कौटुंबिक निर्णय प्रक्रियेत त्यांची भूमिका मजबूत करणं हा आहे. यामुळे महायुतीला निवडणुकीत मोठा फायदा झाला, असं बोललं जातं. पण योजनेत गैरप्रकार झाल्याचं उघड झालं आहे. काही महिलांनी चुकीच्या पद्धतीने लाभ घेतला, तर काही ठिकाणी एकाच कुटुंबातील दोनपेक्षा जास्त महिलांनी loan सारख्या योजनांसह या योजनेचा लाभ घेतला. यामुळे सरकारने कठोर पावलं उचलली आहेत. तब्बल 26.34 लाख अपात्र लाभार्थ्यांना योजनेचा लाभ थांबवण्यात आला आहे. यामुळे रक्षाबंधनाच्या हप्त्यावरही परिणाम झाला असून, अनेक महिलांना हा हप्ता मिळाला नाही.

गृह चौकशीचं कारण आणि प्रक्रिया

महिला आणि बाल विकास विभागाने योजनेतील गैरप्रकार शोधण्यासाठी सर्व विभागांकडून माहिती गोळा केली. यातून असं समोर आलं की, काही लाभार्थी एकापेक्षा जास्त सरकारी योजनांचा लाभ घेत होते, तर काही कुटुंबांमधील दोनपेक्षा जास्त महिलांनी लाडकी बहीण योजनेचा लाभ घेतला. विशेष म्हणजे, तब्बल 14,298 पुरुषांनीही या योजनेचा लाभ घेतल्याचं उघड झालं आहे. यामुळे सरकारने कठोर पावलं उचलत 26.34 लाख लाभार्थ्यांचा लाभ जून 2025 पासून तात्पुरता थांबवला आहे. आता या सर्व लाभार्थ्यांची गृह चौकशी होणार आहे. ही तपासणी जिल्हा स्तरावर जिल्हाधिकाऱ्यांच्या देखरेखीखाली होईल. यातून जर कोणी पात्र आढळलं, तर त्यांचा लाभ पुन्हा सुरू होईल. पण चुकीची माहिती देऊन लाभ घेतलेल्यांवर कायदेशीर कारवाई होऊ शकते. यासाठी mobile app आणि ऑनलाइन पोर्टलद्वारे माहिती तपासण्याची सुविधा उपलब्ध आहे.

रक्षाबंधनाचा हप्ता आणि महिलांची नाराजी

रक्षाबंधनाच्या पार्श्वभूमीवर सरकारने पात्र महिलांना जुलै महिन्याचा 1500 रुपयांचा हप्ता 8 ऑगस्टपर्यंत जमा करण्याचा निर्णय घेतला होता. महिला आणि बाल विकास मंत्री आदिती तटकरे यांनी सांगितलं की, सुमारे 2.25 कोटी पात्र महिलांना हा हप्ता मिळाला आहे. पण 26.34 लाख अपात्र लाभार्थ्यांमुळे अनेक महिलांमध्ये नाराजी पसरली आहे. काहींना हप्ता मिळाला नाही, तर काहींना आपण अपात्र का ठरलो, याबाबत संभ्रम आहे. यामुळे सरकारवर टीका होत आहे. विरोधी पक्षनेते सुप्रिया सुळे यांनी तर यामागे 4800 कोटींचा घोटाळा असल्याचा आरोप केला आहे. त्यांनी याची SIT चौकशीची मागणी केली आहे. सरकारने यावर स्पष्टीकरण देत सांगितलं की, ही तात्पुरती निलंबनाची कारवाई आहे आणि पात्र लाभार्थ्यांना पुन्हा लाभ मिळेल.

योजनेचे निकष आणि अपात्रतेची कारणं

लाडकी बहीण योजनेचा लाभ घेण्यासाठी काही स्पष्ट निकष आहेत. यामध्ये 21 ते 65 वयोगटातील महिला, ज्यांच्या कुटुंबाचं वार्षिक उत्पन्न 2.5 लाखांपेक्षा कमी आहे, त्या पात्र आहेत. याशिवाय, लाभार्थ्याचं बँक खातं आधारशी जोडलेलं असणं आवश्यक आहे. पण काही कुटुंबांमधील दोनपेक्षा जास्त महिलांनी लाभ घेतला, तर काही सरकारी कर्मचारी महिलांनीही योजनेचा लाभ घेतला, जे नियमांविरुद्ध आहे. याशिवाय, 65 वर्षांवरील महिलांनी आणि काही पुरुषांनी चुकीच्या पद्धतीने apply online करून लाभ घेतला. यामुळे सरकारने कठोर पावलं उचलली आहेत. आतापर्यंत 2,289 सरकारी कर्मचारी महिलांना योजनेतून वगळण्यात आलं आहे. यामुळे योजनेची विश्वासार्हता वाढवण्यासाठी सरकार mobile app आणि ऑनलाइन पोर्टलद्वारे तपासणी प्रक्रिया मजबूत करत आहे.

मुद्दा	सरकारची कारवाई	परिणाम
अपात्र लाभार्थी	26.34 लाख लाभार्थ्यांचा लाभ थांबवला	2.25 कोटी पात्र महिलांना जुलै हप्ता मिळाला
गृह चौकशी	जिल्हाधिकाऱ्यांमार्फत तपासणी	पात्र लाभार्थ्यांचा लाभ पुन्हा सुरू होईल
गैरप्रकार	पुरुष आणि सरकारी कर्मचारी लाभार्थी	1640 कोटींचं नुकसान, वसुली आणि कायदेशीर कारवाई
सुविधा	Apply online आणि mobile app	पारदर्शकता आणि सोयीस्कर तपासणी

या योजनेमुळे लाखो महिलांना आर्थिक आधार मिळाला आहे, पण गैरप्रकारांमुळे अनेकांना लाभापासून वंचित राहावं लागत आहे. सरकार आता योजनेची तपासणी काटेकोरपणे करत आहे, ज्यामुळे फक्त पात्र महिलांनाच लाभ मिळेल. रक्षाबंधनाच्या निमित्ताने जुलैचा हप्ता मिळाला असला, तरी चौकशीमुळे अनेक महिलांना पुढील हप्त्यांची प्रतीक्षा आहे.