१ ऑक्टूबरपासून UPI ची ‘कलेक्ट रिक्वेस्ट’ सुविधा बंद, PhonePe, Google Pay, Paytm वापरकर्त्यांना होणार अडचण

तुम्ही जर PhonePe, Google Pay किंवा Paytm सारख्या UPI अ‍ॅप्सचा वापर करत असाल, तर एक मोठी बातमी तुमच्यासाठी आहे. नॅशनल पेमेंट्स कॉर्पोरेशन ऑफ इंडिया (NPCI) ने ठरवले आहे की, १ ऑक्टूबर २०२५ पासून UPI ची पीयर-टू-पीयर (P2P) “कलेक्ट रिक्वेस्ट” सुविधा बंद केली जाणार आहे. या सुविधेचा वापर करून तुम्ही दुसऱ्या व्यक्तीकडून पैसे मागवू शकत होता, पण आता ही सुविधा बंद होणार आहे. यामुळे अनेक UPI वापरकर्त्यांना त्यांच्या रोजच्या व्यवहारात अडचणी येऊ शकतात. NPCI च्या मते, ही सुविधा फसवणुकीसाठी मोठ्या प्रमाणावर वापरली जात आहे, त्यामुळे हा निर्णय घेण्यात आला आहे.

P2P कलेक्ट रिक्वेस्ट सुविधा म्हणजे काय?

P2P कलेक्ट रिक्वेस्ट ही UPI ची एक खास सुविधा आहे, ज्याद्वारे तुम्ही दुसऱ्या व्यक्तीला पैसे पाठवण्याची विनंती करू शकता. उदाहरणार्थ, जर तुम्ही तुमच्या मित्राला ५०० रुपये पाठवण्यास सांगितले, तर तुम्ही त्याला UPI अ‍ॅपद्वारे “कलेक्ट रिक्वेस्ट” पाठवू शकता. त्या व्यक्तीने विनंती स्वीकारून UPI PIN टाकल्यावर पैसे तुमच्या खात्यात जमा होतात. ही सुविधा साधी आणि सोयीस्कर असली, तरी फसवणूक करणारे याचा गैरवापर करतात. त्यामुळे NPCI ने ही सुविधा बंद करण्याचा निर्णय घेतला आहे, जेणेकरून UPI वापरकर्त्यांचे आर्थिक नुकसान टाळता येईल.

कलेक्ट रिक्वेस्ट का बंद होत आहे?

NPCI च्या मते, P2P कलेक्ट रिक्वेस्ट सुविधेचा वापर फसवणुकीसाठी खूप होत आहे. फसवणूक करणारे बनावट ओळख किंवा खोट्या कारणांचा वापर करून लोकांना पैसे पाठवण्याची विनंती करतात. अनेकदा लोक या विनंत्या स्वीकारतात आणि UPI PIN टाकून पैसे पाठवतात, ज्यामुळे त्यांचे आर्थिक नुकसान होते. रिझर्व्ह बँक ऑफ इंडियाच्या आकडेवारीनुसार, डिजिटल बँकिंग आणि कार्ड फसवणुकीच्या १३,१३३ केसेस २०२५ च्या पहिल्या सहा महिन्यांत नोंदवल्या गेल्या, ज्यामुळे ५१४ कोटी रुपयांचे नुकसान झाले. यामुळे NPCI ने UPI ची ही सुविधा बंद करण्याचा निर्णय घेतला आहे.

या बदलामुळे काय परिणाम होणार?

P2P कलेक्ट रिक्वेस्ट सुविधा बंद झाल्यामुळे UPI वापरकर्त्यांना पैसे मागण्यासाठी आता QR कोड स्कॅन करणे, मोबाइल नंबर किंवा UPI ID वापरणे किंवा थेट बँक खाते आणि IFSC कोड टाकून पैसे पाठवावे लागतील. या बदलामुळे छोटे व्यवहार करणाऱ्या लोकांना थोडी अडचण येऊ शकते, विशेषतः जे लोक मित्र किंवा नातेवाइकांकडून पैसे मागण्यासाठी या सुविधेवर अवलंबून होते. तथापि, मोठ्या व्यापारी व्यवहारांसाठी (उदा., Flipkart, Amazon, Swiggy) या बदलाचा कोणताही परिणाम होणार नाही, कारण त्यांच्यासाठी कलेक्ट रिक्वेस्ट सुविधा कायम राहील.

आता पैसे कसे पाठवायचे?

• QR कोड स्कॅन: तुम्ही दुकानदार किंवा व्यक्तीचा QR कोड स्कॅन करून UPI अ‍ॅपद्वारे पैसे पाठवू शकता.
• UPI ID वापरा: प्राप्तकर्त्याचा UPI ID टाकून थेट पैसे पाठवता येतील.
• मोबाइल नंबर: प्राप्तकर्त्याचा मोबाइल नंबर वापरूनही तुम्ही पैसे पाठवू शकता.
• बँक खाते: थेट खाते क्रमांक आणि IFSC कोड टाकून पैसे हस्तांतरित करा.

UPI वापरकर्त्यांसाठी पर्यायी मार्ग

कलेक्ट रिक्वेस्ट सुविधा बंद झाल्यावर UPI वापरकर्त्यांना नवीन पद्धतींचा अवलंब करावा लागेल. उदाहरणार्थ, तुम्ही आता UPI Autopay सुविधेचा वापर करून नियमित पेमेंट्स (उदा., बिल, EMI, सब्स्क्रिप्शन) शेड्यूल करू शकता. याशिवाय, NPCI ने UPI Lite आणि UPI 123PAY सारख्या सुविधा आणल्या आहेत, ज्या कमी रकमेच्या व्यवहारांसाठी उपयुक्त आहेत. या बदलांमुळे UPI वापरकर्त्यांचा अनुभव अधिक सुरक्षित होईल, पण त्यांना नवीन पद्धती शिकण्यासाठी थोडा वेळ लागू शकेल.

UPI व्यवहारांचे भविष्य

NPCI चा हा निर्णय UPI व्यवहारांना अधिक सुरक्षित करण्याच्या दिशेने एक महत्त्वाचे पाऊल आहे. २०२४ मध्ये UPI चा हिस्सा डिजिटल पेमेंट्समध्ये ३४% वरून ८३% पर्यंत वाढला आहे, आणि हा आकडा आणखी वाढण्याची शक्यता आहे. कलेक्ट रिक्वेस्ट सुविधा बंद झाल्यामुळे काही अडचणी येऊ शकतात, पण दीर्घकालीन दृष्टिकोनातून हा बदल फसवणूक कमी करेल आणि UPI चा वापर अधिक विश्वासार्ह बनवेल.

UPI व्यवहारांसाठी नवीन नियम

सुविधा	स्थिती	परिणाम
P2P कलेक्ट रिक्वेस्ट	१ ऑक्टूबर २०२५ पासून बंद	वापरकर्त्यांना पैसे मागण्यासाठी QR कोड किंवा UPI ID वापरावा लागेल
मर्चंट कलेक्ट रिक्वेस्ट	कायम राहील	Flipkart, Amazon सारख्या प्लॅटफॉर्मवर कोणताही बदल नाही
UPI Autopay	उपलब्ध	नियमित पेमेंट्ससाठी वापरता येईल

१ ऑक्टूबर २०२५ पासून UPI च्या या बदलामुळे तुमच्या रोजच्या व्यवहारात थोडा बदल होऊ शकतो. पण NPCI चा हा निर्णय तुमचे पैसे सुरक्षित ठेवण्यासाठी आहे. त्यामुळे नवीन पद्धतींचा अवलंब करा आणि फसवणुकीपासून सावध राहा. जर तुम्हाला UPI बद्दल अधिक माहिती हवी असेल, तर NPCI च्या अधिकृत वेबसाइटला भेट द्या: www.npci.org.in